ستاره شناسان می گویند که رویداد بی ثباتی بزرگ کمتر از 100 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی رخ داده است. در این بی ثباتی بزرگ، چهار غول گازی منظومه شمسی در مدار خود دچار اختلال شدند و اجرام کوچکتر منظومه شمسی نیز از مدار خود پرتاب شدند. اکنون نتایج یک مطالعه جدید نشان می دهد که تغییرات در مدار مشتری ممکن است باعث ناپایداری مدار سیاره ای به نام تیا، برخورد آن با زمین و تشکیل ماه شده باشد.
دانشمندان با مطالعه ترکیب و موقعیت انواع دنباله‌دارها و سیارک‌ها، رویداد بزرگ ناپایداری را در آغاز تولد منظومه شمسی کشف کردند. می دانیم که اجرام منظومه شمسی از قرصی از غبار و گاز در اطراف خورشید تشکیل شده اند. اما ترکیب بسیاری از سیارک ها و دنباله دارها با توزیع مواد در این قرص سازگار نیست. این نشان می دهد که این اجرام در مقطعی از تاریخ خود از مدار اصلی خود جدا شده اند.
در آغاز شکل گیری منظومه شمسی، غول های گازی مشتری، زحل، اورانوس و نپتون به هم نزدیکتر بودند. به تدریج فعل و انفعالات گرانشی این غول های گازی با سیارات کوچک فراتر از نپتون باعث شد تا زحل، اورانوس و نپتون از خورشید دور شوند. در همان زمان مشتری به خورشید نزدیک شد.
این تغییرات در مدار باعث شده است که مدار اجسام درونی منظومه شمسی ناپایدار شود. ستاره شناسان به این نظریه می گویندمدل نیستآنها زنگ می زنند زیرا اولین بار در شهر نیس فرانسه توسعه یافت. بر اساس موقعیت سیارک ها در نقاط 4 و 5 لاگرانژ در مدار مشتری، ستاره شناسان حدس می زنند که این رویداد حداکثر 100 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی رخ داده است.
نقش مشتری در شکل گیری ماه
یکی از سوالات اخترشناسان زمان دقیق شروع این ناپایداری است. برخی می گویند که این ناپایداری تنها 4 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی رخ داده است، در حالی که برخی می گویند این رویداد 60 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی رخ داده است.
گروهی از ستاره شناسان در تحقیقی جدید به دنبال پاسخ این سوال بودند. آنها بر روی شهاب‌سنگ‌های کندریتی EL enstatite تمرکز کردند. این شهاب‌سنگ‌ها ترکیبی شبیه به زمین دارند و احتمالاً همه در یک نقطه از قرص غبار منظومه شمسی تشکیل شده‌اند.
اما این شهاب سنگ ها دیگر نزدیک زمین نیستند. در عوض، مشاهدات نشان می‌دهد که آنها به خانواده سیارک‌های Ator در ناحیه بیرونی کمربند سیارکی بین مریخ و مشتری تعلق دارند. ستاره شناسان بر این باورند که یک رویداد، احتمالاً بی ثباتی بزرگ، این سیارک ها را به مکان فعلی خود منتقل کرده است. بنابراین آنها گزینه خوبی برای بررسی این رویداد طوفانی هستند.
شبیه‌سازی‌های دینامیکی سناریوهای مختلف جابجایی مشتری نشان داد که این غول گازی اجداد این سیارک‌ها را حداقل 60 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی به مکان فعلی‌شان کشاند. بنابراین دانشمندان اکنون می توانند بگویند که بی ثباتی بزرگ 60 تا 100 میلیون سال پس از تولد منظومه شمسی رخ داده است.
جالب اینجاست که برخورد زمین و سیاره فرضی Theia نیز در همان زمان اتفاق افتاد. ترکیبی از داده‌ها نشان می‌دهد که این برخورد بزرگ (از زباله‌هایی که ماه از آن شکل گرفته است) احتمالاً نتیجه این بی‌ثباتی بزرگ است.
البته این یافته ها هنوز دلیل قطعی نیست. اثبات وقایع 4.5 میلیارد سال پیش کار بسیار دشواری است. با این حال، دانشمندان می گویند برخوردی که ماه را تشکیل داد با بی ثباتی زیادی همراه بود.